آيا امامزادگاني که مزار مطهر آنان در شهرها پراکنده است مثلا چند صد امامزاده اطراف قم در درگيريها و گريزها شهيد شدند يا به عمر طبيعي وفات يافتند؟ آيا حضرت معصومه(س) در ساوه مورد اذيت واقع شدند يا مسموم شدند يا اطرافيانشان شهيد شدند که حضرت پرسيدند تا قم چقدر راه است و به قم رفتند يا اينکه از اهل ساوه به ايشان آزاري نرسيده است؟

پاسخ: در مورد وضعیت حضرت فاطمه معصومه( سلام الله علیها) در ساوه نقل شده که حضرت معصومه (سلام الله علیها) به همراه تني چند از برادران خود و با همراهي گروهي از علويان به سوي خراسان رهسپار شدند و چون به ساوه رسيدند ساوه اي ها كه شافعي مسلك بوده و با شيعيان و اهل بيت دشمني مي ورزيدند به آنان حمله ور گشته و مردان آنان را به شهادت رساندند و حضرت معصومه (عليهاالسلام) كه شاهد درگيري و شهادت مظلومانه برادران غيرتمند خود بود، چون ديد آنان در خاك و خون غلطيده اند و مظلومانه و در غربت جنازه هاي خون آلود آنان را تماشا كرد، امواج حزن و اندوه جانش را فرا گرفت و روح لطيفش بسي آزرده خاطر گشت و اين شدت غم و ناراحتي او را بيمار ساخت (زندگي حضرت معصومه, نوشته آقاي منصوري, ص 14، به نقل از رياض الانساب, تاليف ملک الکتاب شيرازي)، از اين رو پرسيد تا قم چند فرسخ است و از همراهانش خواست او را به قم ببرند. (درياي سخن, تاليف سقازاده تبريزي به نقل از وديعه آل محمد, نوشته آقاي انصاري ص12 )، بزرگان قم وقتي از اين خبر مسرت بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند و در حالي که (موسي بن الخزرج) بزرگ خاندان (اشعري) زمام شتر آن مکرمه را به دوش مي کشيد; ايشان در ميان شور و احساسات مردم قم وارد آن شهر مقدس شد و در منزل شخصي (موسي بن الخزرج) اجلال نزول فرمود.(تاريخ قديم قم, ص 213) آن بزرگوار هفده روز در شهر ولايت و امامت به سر برد و در اين مدت مشغول عبادت و راز و نياز با پروردگار متعال بود و واپسين روزهاي عمر پربرکت خويش را با خضوع و خشوع در برابر ذات پاک الهي به پايان رساند.
با اين حال بايد توجه داشت اين خبر با گروهي از شواهد و قرائن نمي سازد زيرا بر پايه اين گزارش ساوه اي ها شافعي مذهب بودند؛ امام شافعي (م 205 ه .ق.) گرچه در زمره امامان فقهي اهل سنت قرار دارد، ليكن به اهل بيت عصمت (عليهم السلام) ارادت داشته است و اين محبت را علناً در اشعارش آورده است؛ شافعي از كوفه به يمن رفت و در آن به جمع شيعيان مبارزي پيوست كه براي سرنگوني خلافت هارون، خليفه مقتدر و ستمگر عباسي مبارزه مي كردند و در اين راه تا مرز از دست دادن جان خود نيز پيش رفت؛ وي در يكي از اشعارش چنين مي گويد: «اگر قلب مرا بشكافند خواهند ديد كه بر ديوار آن … محبت اهل بيت عليهم السلام نوشته شده است.»( ديوان شافعي، ص 101 به نقل از المذهب الشافعي، وهبه ذحيلي، ص 554، چاپ شده در المذاهب الاسلاميّة الخمسة)
به عبارت ديگر شافعي در كوفه نتوانست براي خود جايي باز كند و از آن جا به مصر رفت و روش فقهي او بعدها طرفداران بيشتري يافت و تا حدودي شايع شد.( ر. ك: المذهب الشافعي، ص 494) با اين حال قراين و شواهد و اوضاع و احوال سياسي بررسي منويات مأمون خليفه عباسي نشان گر درستي اين خبر(شهادت اطرافیان حضرت)، است اما اين شافعيان نبودند كه به كاروان اهل بيت در ساوه حمله كردند بلكه نيروها و دست نشاندگان مأمون بودند كه به كاروان اهل بيت (عليهم السلام) حمله ور شدند و آن را به نام شافعي ها تمام كردند تا احتمالاً بيشتر از گذشته آنان را در مقابل قمي ها قرار دهند.
همچنین بر پايه روايتي ديگر در ساوه زني آن حضرت را مسموم ساخت (وسيله المعصوميه, نوشته ميرزا ابوطالب بيوک, ص 68, الحياه السياسيه للامام الرضا عليه السلام, نوشته جعفر مرتضي العاملي, ص 428؛ قيام سادات علوي، علي اكبر تشيّد، ص168.) و از اين رو ايشان بيمار گشت و پس از هفده روز اقامت در قم، روح بلندش به ملكوت اعلي پيوست. آنچه این قول را هم تایید می کند اوضاع و احوال سياسي آن روزگار و خطي مشي خاص مأمون خليفه عباسي در برخورد با خويشان و نزديكان امام رضا (عليه السلام) است، چه اين كه مأمون مي دانست فاطمه معصومه (عليها السلام) داراي فضيلت ها و دانش بسيار است و داراي شخصيتي ممتاز بوده و اصولاً زنده ماندن او به ويژه در كنار برادرش امام رضا (عليه السلام) مي تواند خطري براي حكومت و خلافت او به حساب آيد از اين رو برنامه شهادت آن حضرت را به دست زني از ساوه اجرا كرد.
آنچه مسلم است حضرت معصومه (سلام الله علیها) مانند جده بزرگوارش حضرت فاطمه زهرا ( سلام الله علیها) بر اثر شدت مصائبی که از سوی حاکمان جور به آن بزرگوار رسید در سن جوانی از دنیا رفته است.